Ο μικρός ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα βρίσκεται νοτιοδυτικά της Καμάρας και παράπλευρα της οδού Εγνατία και μεταξύ των ναών της Υπαπαντής και Παναγούδας. Οι μικρές διαστάσεις του ναϊδρίου αυτού, η γύρω από αυτό πολεοδομική διαμόρφωση σήμερα και το γεγονός ότι η στάθμη της μικρής αυλής του είναι είναι υποβιβασμένη σε σχέση με τον περιβάλλοντα χώρο, συντελούν στο να μη γίνεται σχεδόν αντιληπτή η παρουσία του. Όμως πρόκειται για ένα σημαντικό μνημείο της πόλης, που πιθανά η παραπέρα μελέτη του να δώσει πολλά και πολύτιμα στοιχεία χρήσιμα και από αρχαιολογική και από ιστορική άποψη.

    Το μνημείο παρουσιάζει μία αξιόλογη ιδιαιτερότητα. Η αρχιτεκτονική του μορφή αποτελεί μεταβατική φάση στην εξέλιξη της χριστιανικής ναοδομίας, ιδιαίτερα στο χώρο της Μακεδονίας, καθώς τον ψηλό και κομψό τρούλο του στηρίζουν τέσσερα "τυφλά" τόξα, που συχρόνως αποτελούν και τους περιμετρικούς τοίχους του. Στο πάχος των δύο πλάγιων αυτών τοίχων (βόρεια και νότια) διαμορφώνονται εσωτερικά δύο αντίστοιχες μικρές κόγχες (μικροί "χοροί"), όπως στους μοναστηριακούς ναούς.

    Το ναϊδριο το Σωτήρα, διαστάσεων περίπου 5,5 Χ 6,0 m²  -όπως εύκολα μπορεί να διαπιστωθεί- έχει προς τη δυτική του πλευρά μία μεταγενέστερη προσθήκη ενός νάρθηκα (πιθανά του 16ου αιώνα), που επικοινωνεί με το ναό με το άνοιγμα που ανοίχθηκε στην τοιχοποιϊα του δυτικού τόξου.
 

    Εξωτερικά, περισσότερο από την τοιχοποιϊα, παρουσιάζει ενδιαφέρον ο υπερβολικά ψηλός -σε σχέση με το υπόλοιπο κτίσμα- τρούλος. Και στον τρούλο αυτό παρατηρούμε την ύπαρξη των χαρακτηριστικών μορφολογικών-διακοσμητικών στοιχείων των ναών του 14ου αιώνα της Θεσσαλονίκης: "ημικίονες" και οδοντωτές ταινίες, όπως στους ναούς των Αγίων Αποστόλων και στο καθολικό της Μονής Βλατάδων.

    Η άποψη που επικρατεί, σχετικά με τη χρονολόγηση του μνημείου είναι ότι αποτελεί κτίσμα του πρώτου μισού του 14ου αιώνα, δηλαδή της εποχής των Παλαιολόγων. Μάλιστα πολλά στοιχεία συνηγορούν στο ότι ο μικρός αυτός ναός αποτελούσε -μαζί με άλλους δύο ναούς που βρέθηκαν στην περιοχή-, τμήμα της ιστορικής μονής του "κυρ Ιωήλ", που υπήρχε ως το 16ο αιώνα, οπότε διαλύθηκε και καταπατήθηκε ο χώρος της.

    Για ένα διάστημα το ναϊδριο του Σωτήρα υπήρξε εξάρτημα του παρακείμενου ναού της Παναγούδας, που βρίσκεται δυτικά και σε μικρή απόσταση.

    Στους μεγάλους σεισμούς του 1978 το μνημείο, που είχε ήδη προβλήματα καθώς ο τρούλος του είχε από παλιά μετατεθεί από την κατακόρυφο, υπέστη σοβαρές ζημιές και χρειάσθηκε να γίνουν ριζικές αναστηλωτικές εργασίες. Κατά τη διάρκεια των εργασιών αυτών αποκαλύφθηκαν στον τρούλο ίχνη σημαντικής αξίας τοιχογραφιών σύγχρονων με το μνημείο.
 

Επιστροφή στη Home Page